4x theeplantages in Europa

Theeplantages in Europa: #1 Georgië

Tijdens het communisme had Georgië een bloeiende thee-industrie, die 95% van alle thee aan de Sovjet-Unie leverde. Een die in 1899 zelfs de gouden medaille won op de Parijse Wereldtentoonstelling. Op het hoogtepunt in 1985 was 70.000 hectare van Georgië bedekt met theeplantages, die 150.000 ton thee per jaar produceerden. Het uiteenvallen van de Sovjet-Unie eind 1991 betekende het einde van de lonende theeproductie. Honderden theeplantages werden achtergelaten, net als de enorme fabrieken verspreid over heel West-Georgië. De succesvolste theeboeren vertrokken naar Turkije om daar hun kennis te delen. 

Desondanks zijn  er in Georgië nog wel degelijk theeplantages in vol bedrijf. Zoals het 17,5 hectare grote Renegade Tea Estate, het nog idyllischere Mandikori Estate en de laatste aanwinst, het Rioni Estate met de eigen theefabriek. De drie theeplantages nabij één van de oudste steden in Europa, Kutaisi, werden overgenomen door de Renegade Tea Farmers: Hannes Saarpuu, Kristiina Mehik, Priit Lavits, Miina Saak en Tomas Kaziliunas. Toen de vijf uit Estland en Litouwen de verlaten theestruiken ontdekten, verspreid over de heuvels van West-Georgië, verruilden ze hun stropdassen voor rubberlaarzen. 

“Georgië heeft uitstekende condities om hoge kwaliteit biologische thee te telen”, legt Hannes uit. “Door de warme zomers en koele winters is het niet nodig om de struiken met pesticiden of andere chemicaliën te beschermen tegen ziektes en ongedierte.” Dat theeliefhebbers over de hele wereld daar blij van worden, bleek toen de internationale crowdfundingscampagne van de Renegades massaal werd gesteund. De namen van de prominentste supporters zijn terug te vinden op houten naambordjes. Ze staan stevig rechtop tussen de grote wilde theestruiken op de berghelling.

De Renegade Tea Farmers zelf bezoeken?
De Renegade Tea Estate plantages liggen in de heuvels van de Kaukasus op ongeveer 20 minuten rijden van de stad Kutaisi. Je kunt de plantages van april tot september bezoeken. De Renegades bieden tours aan tijdens het seizoen, waarbij je een rondleiding krijgt over de plantages en de theefabriek. Hoor alles over de geschiedenis van thee in Georgië, zie hoe het wordt gemaakt en hoe het is om in Georgië te leven. Reserveren kan via de website: renegadetea.com.

Theeplantages in Europa: #2 Schotland

Wie aan Schotland denkt, denkt aan talloze kastelen, eeuwige mist, lochs, whisky en… thee? Waarschijnlijk komt die laatste gedachte niet als eerst in je op en dat is niet gek. De Schotse omstandigheden zijn niet ideaal. Desondanks telt het land tientallen theeboerinnen, die met hun startende initiatieven en jonge plantjes bescheiden hoeveelheden thee produceren.

Een aantal van deze theeboerinnen verenigden zich in de Tea Gardens of Scotland, met het doel een unieke Schotse thee te creëren. Op kleine schaal verbouwen ze theeplanten vanuit huis. “Hoewel er veel telers zijn, hebben de meeste van hen maar een beperkte hoeveelheid theeplanten. Het is een cottage industry. Je zult dus geen tonnen thee uit Schotland zien komen”, vertelt Beverly Wainwright, de begeleider van de groep. Schotse thee zal om die reden altijd op kleine schaal worden geproduceerd en moet dus wel van hoge kwaliteit zijn om iets op te leveren. Beverly: “Wat we dus moeten doen, is unieke theesoorten van hoge kwaliteit maken die het smaakprofiel van de Schotse heuvels, bodem en klimaat naar voren halen.” 

Eén van deze theeën komt uit de ommuurde theetuin van groepslid Susie Walker-Munro, wiens thee-avontuur begon in 2007. De muren die de Kinnettles Tea Garden omringen houden de kou tegen en creëren zo een microklimaat dat ideaal is voor thee. In 2015 kwam haar eerste thee op de markt: “Onze eerste thee kwam van stekjes die we aanvankelijk buiten hadden geplant, maar Schotland wordt in de wintermaanden behoorlijk koud. De stekken waren daar niet sterk genoeg voor. Daarom hebben we in 2010 alles verplaatst naar polytunnels, waar ze beschermd werden en het veel beter deden.” 

De Kinnettles Tea Garden zelf bezoeken?

Kinnettles Tea Garden ligt in de heuvels van Angus en ligt op anderhalf uur rijafstand van Edinburgh. De beste tijd om de boerderij te bezoeken is van april tot september. Tijdens een theetour over de theetuin zie je de verschillende manieren waarop thee wordt verbouwd, hoe thee wordt geplukt en gerold, en leer je over het Tea Gardens of Scotland-project. Rondleidingen kun je reservering via de website: teagardensofscotland.co.uk.

Theeplantages in Europa: #3 Azoren

Midden in de Atlantische Oceaan op zo’n 1500 kilometer van het Portugese vasteland ligt São Miguel, het grootste van de negen vulkanische eilanden die samen de Azoren vormen. Op de oudste theeplantage van Europa, Chá Gorreana, wordt al ruim honderddertig jaar onafgebroken thee geproduceerd. De thee gedijt goed op de vruchtbare vulkanische bodem in dit zachte klimaat. Jaarlijks produceert de plantage, die wordt gerund door de zussen Madalena en Sara Mota, veertig ton zwarte en groene thee, maar ook kleine hoeveelheden oolong en wie thee. Allemaal biologisch, want door de geïsoleerde ligging kampt het eiland van nature niet met theeziekten of bedreigende insecten.

Het verhaal van Chá Gorreana klinkt als een meeslepend theaterstuk. “São Miguel teerde altijd op de welvarende sinaasappeleconomie, maar citrusziekte bracht daar halverwege de negentiende eeuw verandering in”, vertelt Madalena. “Mijn betovergrootmoeder besloot daarom met zaden uit Brazilië thee aan te planten en opende in 1883 de fabriek.” 

De belangrijkste innovatie volgde 40 jaar later toen Madalena’s overgrootvader een waterkrachtcentrale bouwde om de nieuwe Britse machines mee aan te drijven. Toen geïmporteerde thee uit de Portugese koloniën ineens een goedkoper alternatief werd en er ook nog een energietekort ontstond, bleek de waterkrachtcentrale Chá Gorreana’s redding. Nog steeds loopt de fabriek van Chá Gorreana deels op waterenergie.

Chá Gorreana zelf bezoeken?

Gorreana ligt aan de noordkust van het eiland São Miguel en ligt op ongeveer een half uur rijden van de hoofdstad Ponta Delgada. De beste reistijd is van april tot oktober. Hoewel er op de plantage continu wordt doorgewerkt, ben je er dagelijks welkom om vrij rond te lopen tussen de theevelden en door de fabriek. In de boetiek kun je gratis een kopje vers geplukte thee proeven. Je  hoeft niet te reserveren, maar wil je een uitgebreide rondleiding met een gids, neem dan contact op.

Theeplantages in Europa: #4 Nederland

Het waren Chinezen die voor het eerst op het idee kwamen van theebladeren een drankje te maken. Het waren Hollanders die in 1610, vanuit hun buitenpost Java, als eerste begonnen met de import van thee naar Europa. Vierhonderd jaar later, in een klein dorp in Brabant, richt Linda Rampen Het Zuyderblad op: de eerste theeplantage van Nederlandse bodem.

Affiniteit met thee had ze wel, maar kennis? “Nee”, vertelt Linda, “Ik wist niet eens of thee überhaupt kon groeien in Nederland, maar op de boerderij van mijn ouders had ik de ruimte, de grond, de schuren. Het voldeed aan mijn voorwaarden.” Ze haalde de eerste planten naar Nederland en zette ze in de aarde. In de jaren daarna volgden meerdere planten, allemaal van de variëteit Camellia sinensis sinensis. Inmiddels staan er duizenden theeplanten in de grond, verdeeld over 3 theetuinen. Om de theetuinen heen heeft Linda een haag aangelegd. Het is een natuurlijke, brede rij inheemse bomen en struiken, die voor welkome biodiversiteit zorgen en allerlei vogeltjes aantrekken.

Nederland is van oorsprong natuurlijk geen theeland, het is altijd nog zoeken welke theesoorten het best gedijen en groeien in het Nederlandse klimaat. Om die reden heeft Het Zuyderland een heuse ‘nursery’: een proeftuin waar jonge planten van verschillende variëteiten worden opgekweekt.

Het Zuyderblad zelf bezoeken? 

Het Zuyderblad vind je in Soerendonk, een dorp in de gemeente Cranendonck in Noord-Brabant. In Nederland start het theeseizoen in april en eindigt in september. Gedurende het hele jaar organiseert Het Zuyderblad theeproeverijen en high teas met rondleiding door de theetuin. In het hoogseizoen biedt Linda ook diners en workshops aan. Je vindt alle informatie op de website van Het Zuyderblad.

Benieuwd naar theeplantages buiten Europa? In haar boek Theeroutes neemt Deirdre je mee naar de mooiste theeregio’s ter wereld.