Feit of fabel: 8 stellingen over soja

Pauline Kortbeek: Diëtist en gespecialiseerd in de effecten van plantaardig voedsel op patiënten met reuma en artrose.

Hans Kraak: Hoofdredacteur bij Voeding & Diëtetiek, voedingsdeskundige bij onder andere de Vegetariërsbond en schreef samen met Systske de Waart het boek 77 fabels en feiten rond plantaardige voeding.

Sytske de Waart: Voedingsdeskundige bij onder andere de Vegetariërsbond en schreef samen met Hans Kraak het boek 77 fabels rond plantaardige voeding. 

Simone Broxks: Diëtist en al ruim twaalf jaar ambassadeur voor plantaardig eten bij Alpro als scientific affairs & nutrition manager. 

1. Soja is slecht voor je oestrogeengehalte

Hans & Sytske: “Veel mensen maken zich zorgen over zogenoemde ‘vrouwelijke geslachtshormonen’ in soja. Sommige mannen vrezen dat ze mannelijkheid verliezen of zelfs borsten ontwikkelen met een hoge sojaconsumptie. Een geheel onterechte zorg. Soja bevat fyto-oestrogeen: een plant-oestrogeen. Dit lijkt op het menselijk oestrogeen, maar ze komen niet in zulke grote hoeveelheden in soja voor dat ze ons hormoonstelsel kunnen beïnvloeden. Er zijn studies, die een effect hebben aangetoond bij een bijzonder hoge consumptie, maar bij een normale consumptie van twee tot vier porties per dag is er echt niks aan de hand.” 

Pauline: “Integendeel! Omdat de werking van plant-oestrogenen in ons lichaam veel zwakker is vergeleken met de menselijke, kunnen ze juist een positief effect hebben  op ons oestrogeengehalte. Wanneer de zogenaamde oestrogeen-receptoren in ons lichaam al bezet zijn met het fyto-oestrogeen, pakt dit vaak positief uit. Bij vrouwen in de overgang kunnen klachten van opvliegers en nachtelijk zweten afnemen. Ook lijken deze plant-oestrogenen een beschermend effect te hebben op borstkanker.”

2. Voor sojaplantages wordt veel regenwoud vernietigd

Hans & Sytske: “Dit horen we vaak: vegetariërs en veganisten die veel sojaproducten eten, zouden bijdragen aan ontbossing in bijvoorbeeld Zuid- Amerika. Dat is pertinent onjuist. Voor soja wordt weliswaar regenwoud gekapt, maar 90% daarvan gaat naar veevoer. Bedrijven die soja gebruiken voor vlees- en zuivelvervangers hebben vaak een specifieke doelgroep, die duurzaamheid belangrijk vindt. Over het algemeen hebben zij daarom een goed duurzaamheidsbeleid. Die halen hun soja niet uit Zuid-Amerika, maar uit Noord- Amerika, China of Europa. Je kunt erop vertrouwen dat zij zorgen dat hun soja niet bijdraagt aan ontbossing.”

Simone: “Alpro’s sojabonen komen niet uit het Amazonegebied. Het liefst halen we onze soja zo lokaal mogelijk. Voor het grootste gedeelte uit Europa, met name uit Frankrijk en België. De rest komt uit Canada. Met de boot, voor een kleinere voetafdruk. In deze landen weten we zeker dat er geen bossen zijn gekapt voor de teelt van onze sojabonen. Om dit te garanderen, dragen Alpro-sojabonen bovendien het ProTerra-certificaat. Onder deze certificatie zijn bescherming van landbouwgrond en duurzaamheid van de landbouw, denk ook aan erosie en gebruik van pesticiden, basisvoorwaarden.”

3. De meeste soja is genetisch gemodificeerd

Hans & Sytske: “Wereldwijd is 80% van de soja genetisch gemodificeerd. Maar net zoals bij de vorige stelling, gaat het hier met name om soja, dat in veevoer terechtkomt. In Nederland zijn fabrikanten huiverig als dat op het product staat, dus je zal het niet snel tegenkomen. We hebben er zelf naar gezocht en kwamen het alleen bij soja-olie tegen.”

Simone: “Anders dan de sojabonen die in veevoer terechtkomen, zijn sojabonen voor menselijke consumptie niet genetisch gemodificeerd. Dit mag niet volgens de Europese wet. Alpro maakt dus alleen gebruik van niet genetisch gemodificeerde soja, afkomstig van betrouwbare en vaste partners, die aan de vereisten moeten voldoen van zowel de Europese wetgeving als die van Alpro zelf. In samenwerking met een geaccrediteerd lab controleert Alpro de sojabonen regelmatig op de afwezigheid van pesticiden.”

4. Soja is goed voor je bloedvaten

Pauline: “Soja is een peulvrucht en rijk aan vezels, eiwitten en antioxidanten. Al die stoffen bij elkaar kun je zeker in verband brengen met een betere hart- en vaatgezondheid. Zeker als je ze vergelijkt met dierlijke varianten, die vaak veel meer verzadigde vetten bevatten. Denk aan yoghurt, melk of karnemelk. Met de rijke stoffen in soja en de lage hoeveelheid verzadigde vetten zien we dus een positief effect op bloedvaten. Toch vind ik dat zo’n stelling ook nuance behoeft: uiteindelijk moet je naar iemands gehele voedingspatroon kijken.”

Hans & Sytske: “Net als andere peulvruchten verlaagt soja inderdaad het cholesterol. Een laag LDL (low-density lipoprotein) cholesterol, zoals het officieel wordt genoemd, zorgt ervoor dat je bloedvaten gezond blijven. Daarnaast bevat soja in vergelijking met zuivel minder verzadigd vet, wat ook in relatie staat tot cholesterol. Te veel verzadigde vetten resulteren in een verhoogd cholesterol: een risicofactor voor hart- en vaatziekten.

Altijd als eerste op de hoogte zijn van de laatste trends en ontwikkelingen uit de levendige koffie-, thee- en cacaoscene? Word lid en ontvang 4 keer per jaar koffieTcacao magazine bij jou op de mat.

5. Sojadranken zitten vol kunstmatige aroma’s

Hans & Sytske: “Als je in de ingrediëntenlijsten kijkt – bijvoorbeeld op de website van supermarkten – is dit niet waar. Natuurlijk ondergaat de sojaboon een bewerking. Met alleen een sojaboon uitpersen, verleid je waarschijnlijk niet veel mensen om meer soja te consumeren. Er worden stoffen toegevoegd om het product beter te maken, lekkerder te laten smaken. Het is afhankelijk van de fabrikant, en hoe bewust die met zijn ingrediënten omgaat, of dat troep is of niet. Maar wat betreft sojadranken zien wij op de ingrediëntendeclaraties eigenlijk alleen natuurlijke aroma’s.” 

Simone: “In de producten van Alpro maken wij zo min mogelijk gebruik van kunstmatige kleurstoffen, conserveringsmiddelen, zoetstoffen of aroma’s. Als er geen ingrediënten nodig zijn, dan voegen we ze ook niet toe.”

6. Sojaproductie is duurzamer dan zuivelproductie

Pauline: “Als je kijkt naar broeikasgassen en land- en watergebruik, laten onderzoeken zien dat soja in vergelijking met melk een lagere milieu-impact heeft. Wat betreft landgebruik is het natuurlijk logischer als je soja gebruikt voor menselijke consumptie, in plaats van dat je het eerst aan dieren geeft, die wij vervolgens weer opeten. Geef je het direct aan de mens, dan haal je daarmee meerdere schakels uit de keten.” 

Hans & Sytske: “In het algemeen hebben plantaardige producten een lagere klimaat- en milieubelasting dan dierlijke producten. Bij de laatste heb je altijd een omzettingsfactor van het vee naar het product, dat wij eten of drinken. Er gaat altijd energie verloren, bijvoorbeeld omdat het beest zichzelf moet verwarmen of door interne stofwisselingsprocessen. In principe kun je beter zelf het veevoer opeten. Bij sojadrank maak je gelijk van de sojaboon een drank. Dat is een efficiënter gebruik van het voedingsmiddel.” 

7. Alleen gefermenteerde soja (zoals miso, tempeh, sojasaus) is gezond

Simone: “Er is geen verschil in de gezondheidsvoordelen van gefermenteerde en ongefermenteerde sojaproducten. Sommige mensen denken dat je lichaam bij ongefermenteerde sojaproducten minder goed voedingsstoffen als eiwitten en vitamines kan opnemen. Dat zou liggen aan fytaten, ofwel fytinezuur. Hoewel deze natuurlijke stof voorkomt in soja – net als bij een groot aantal noten, peulvruchten en volkoren producten – speelt dit alleen op bij een zeer hoge inname. Bovendien raken deze fytaten inactief bij bewerking. Niet alleen bij fermentatie, óók bij het productieproces van sojadranken. Deze bevatten niet of nauwelijks nog fytaat, die de opname van de rijke voedingsstoffen eventueel zou kunnen belemmeren.” 

Pauline: “Ongefermenteerde soja is niet ongezond, maar ik raad mensen wel aan om meer gefermenteerd voedsel te eten. In mijn praktijk heb ik veel mensen met maag–en darmklachten, die ik onder andere dit advies geef. Bij fermentatie heb je in feite te maken met een gecontroleerd rottingseffect. Dat klinkt vies, maar is zeer positief voor je darmen. In gefermenteerd voedsel zitten goede bacteriën –ook wel probiotica’s genoemd. In onderzoeken zien we dat mensen, die meer gefermenteerd voedsel in combinatie met meer vezels eten, een diversere darmmicrobiota hebben. Dat staat weer in verband met een betere gezondheid. Ik word dus alleen maar blij als mensen meer miso of tempeh eten!” 

8. Sojadrank is gezonder dan melk

Pauline: “Naar mijn mening, ja! Als je kijkt naar de voedingswaarden heeft sojadrank ongeveer evenveel eiwit, calcium en B2 als zuivel, maar bevat het nauwelijks verzadigd vet. Bovendien bevat soja zelfs wat vezels. Ik zeg altijd: de enige melk die we als mens nodig hebben, is moedermelk. Op gegeven moment heb je dat niet meer nodig. Dan zijn er genoeg andere bronnen om al je eiwitten, vitamines en mineralen uit te halen.”

Simone: “Op productniveau is het lastig te zeggen of het ene product gezonder is dan de andere. Het gaat om je totale eetpatroon op een dag. Variatie is belangrijk. In ieder geval bevat sojadrank voldoende eiwitten van hoogwaardige kwaliteit om een volwaardige vervanger voor melk te zijn.”