Het Zuid-Afrikaanse Cape Floral Kingdom in de provincie West-Kaap is het thuis van duizenden dieren- en plantensoorten (9500!), waarvan 70% nergens anders ter wereld groeit. Hiermee heeft het gebied een plek veroverd op de Werelderfgoedlijst. Bij die planten behoren ook zogenaamde bergtheeën als rooibos, bucha, honeybush. De inheemse Khoikhoi- en San-stammen, ook wel Khoisan genoemd, gebruikten de kruiden als thee en medicijn tegen maagkrampen, koorts en blaasproblemen. Inmiddels zijn deze wonderkruiden ook bij het grote publiek in opkomst vanwege de antioxidanten, het lage tanninegehalte en omdat ze cafeïnevrij zijn. Digital nomads Pauline en Wim Opmeer doken voor ons het magische fynbos in.
Bergthee
De wilde variant van de honeybush-plant wordt bergthee genoemd en de gecultiveerde variant vleithee. Bergthee mag iedere vier jaar worden geoogst, vleithee is één keer per jaar aan de beurt. Om te zorgen dat de struik ook het volgende seizoen weer goed groeit, oogsten de boeren ook bij honeybush twee derde van de plant. De wilde honeybush is een resprouter, wat wil zeggen dat de plant zelfs na brand teruggroeit. De vleithee heeft een levensduur van ongeveer vijf jaar en moet dan na een rustpauze opnieuw worden geplant, met zaailingen uit de eigen kwekerij.
Het is duidelijk dat de teelt van honeybush zich in een veel experimenteler stadium bevindt dan die van rooibos. Langkloof Honeybush Company, opgericht in 2018 in de Langkloof-Vallei, doet onderzoek naar de eigenschappen van de verschillende soorten, om zo een sterke honeybush te ontwikkelen met een goede smaak. Die smaak zit net als bij rooibos verrassend genoeg niet zozeer in de blaadjes, als wel in de stelen.
Wilde honeybush in het fynbosDe smaak van honeybush
De thee is niet zo zoet als de naam doet vermoeden: de honing uit honeybush verwijst naar de geur van de bloemen. De smaak van de thee die Pauline en Wim proeven (een mix van berg- en vleithee) is fris en kruidig, met een hint van citroen en appel. Uitkijkend over de indrukwekkende Baviaansbergen vertellen Chris en zijn vrouw Nellary dat ze hier zeven jaar geleden zijn komen wonen. Helaas namen ze de droogte mee vanuit hun vorige woonplaats Douglas.
Chris begon als honeybush-teler met het idee dat hij succes kon hebben met iets nieuws, of dat het volledig kon mislukken. Dat laatste is gelukkig niet het geval, maar eenvoudig is het niet. De droogte bestrijdt hij met druppelirrigatie. Daardoor gaat het water alleen naar de planten en niet naar het onkruid. Bovendien verdampt het minder. Dat scheelt Chris 70% water ten opzichte van de verstuivers, die hij eerst had. Met het uitzoeken van de eigenschappen en eigenaardigheden van honeybush is het duo nog wel even zoet. Echt pionieren dus.
Benieuwd naar andere theeregio’s? In het boek Theeroutes reizen Deirdre Deprettere en thee-expert Karlijn Dapper de hele wereld over, op zoek naar mooie thee en goede verhalen.
Langkloof Honeybush Company
Evert Greeff is landbouwingenieur en geeft leiding aan de Langkloof Honeybush Company. Hij bemiddelt tussen de landeigenaren, die lang niet altijd zijn geïnteresseerd in de honeybush, en de mannen die de bergthee willen oogsten. De Langkloof Honeybush Company koopt de thee van hen. De mannen die nu oogsten, waren voorheen honeybush- stropers. Nu ze de thee legaal oogsten, worden ze beter betaald. Ook beter voor de bergthee, die slechts één keer in de vier jaar mag worden geoogst. Win-win.
Terwijl hij zijn weg zoekt over de natte helling, struikelt Evert bijna over de thee, voordat hij de kleine struik ziet. De helling is prachtig. Er bloeien allemaal roze bloemen en ook witte protea. Dit is een heel goed voorbeeld van Fynbos, met dank aan het liefdevolle beheer van de eigenaar. Ik kijk mijn ogen uit en vergeet gewoon dat het regent. Zeker als er een fel gekleurd vogeltje neerstrijkt op een protea, een suikerbekkie. Wat een feest! En wat een bijzondere climax. Of in het Afrikaans:‘Die kersie op die koek.’
Honeybushveld in LangkloofOorsprong
Honeybush (honingbos) is net als rooibos en buchu ontdekt door de Koshian, ook wel bekend als de inheemse Khoikhoi- en San-stammen van zuidelijk Afrika. De Koshian gebruikte de kruiden als thee en medicijn tegen maagkrampen, koorts en blaasproblemen. Daarnaast werd er crème van gemaakt voor het behandelen van huidproblemen. Via de Khoisan kwamen immigranten vanaf de 19e eeuw in aanraking met de bergtheeën. Zij brachten ze naar het dal en ontwikkelden nieuwe varianten. Producenten als Skimmelberg zetten de ontwikkeling door, onder andere in samenwerking met de Universiteit van Kaapstad. Ze erkennen de cruciale rol die de Khoisan hebben gespeeld en keren een percentage van hun opbrengst uit aan de stammen.
Benieuwd naar de verhalen van andere cacao-, thee- en koffieregio’s? Neem een blik achter de schermen in de landen van oorsprong.
