Cafeïne, een bijzonder stofje! Je vindt het in koffie, thee, cacao, fris- en energiedranken. Na een nacht doorhalen kan een dosis van dit pepmiddel genoeg zijn om de dag weer aan te kunnen. Maar wat is het?
Niets zo efficiënt als de natuur. Geen plant zal energie steken in de aanmaak van stoffen als deze geen doel hebben. Dat is met cafeïne niet anders. Cafeïne mag dan voor ons een genotmiddel zijn, het is voor de plant een afweermiddel. Sterker nog, de bittere alkaloïde is zo toxisch dat insecten en schimmels er effectief mee op een afstand worden gehouden. Zaailingen van koffie bevatten zelfs zulke hoge hoeveelheden cafeïne dat ze zich hiermee verdedigen tegen ontkiemende zaden van concurrerende planten.
Vraag je je af waarom naast arabica de robusta zo massaal is aangeplant? Robusta bezit met zijn 2,2% cafeïne een bijna twee keer zo sterke verdedigingslinie tegen ziektes als de 1,2% van arabica.
Mythes rondom cafeïne
Over de vermeende giftigheid van cafeïne doen allerlei mythes de ronde. Een bekende anekdote is die van de Zweedse koning Gustav III (1746-1792). Om de gezondheidseffecten van koffie te onderzoeken, liet hij van een tot levenslang veroordeelde eeneiige tweeling de een dagelijks veel thee drinken en de ander evenveel koffie. Maar de geschiedenis nam een rare wending. Want het toeval wilde dat de twee begeleidende artsen al tijdens het experiment overleden. Van de tweeling werd de theedrinker maar liefst 83 jaar oud, en de koffiedrinker zelfs nog ouder!
Natuurlijk, ook cafeïne kan dodelijk zijn. Maar dan moet je wel zo veel cafeïne tot je nemen dat je pupillen zo groot worden als garagedeuren. De website met de vrolijke titel “Death by cafeïne” geeft de onmogelijkheid van de exercitie aan. Weeg je 82 kg schoon aan de haak, dan zul je 160 espresso’s moeten drinken voordat je het aardse voor het hemelse leven kunt inruilen.
Dit is natuurlijk puur theoretisch want ons lichaam geeft ons veel waarschuwingen voordat we maar in de buurt van een overdosis komen. De gevoeligheid verschilt per persoon, maar de signalen van overmatig cafeïnegebruik zijn bekend: verhoogde hartslag, moeite met slapen en trillende handen. Voor alle duidelijkheid: het zijn mogelijke verschijnselen. Er zijn genoeg mensen die ’s avonds cafeïnehoudende dranken consumeren en slapen als een roos.
Zaterdagochtend
Aan de andere kant kan onthouding van cafeïne ook weer ongewenste symptomen geven. Iedereen die op kantoor koffie drinkt, kent dat ondefinieerbare vervelende zaterdagochtendgevoel wel. Het lichaam, gewend aan cafeïne, plaagt ons met hoofdpijn, slaperigheid en verminderde alertheid. Dat laatste is meer dan eens aangetoond. De Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) meldde onlangs dat 75 mg cafeïne (standaard kopje koffie) helpt om de concentratie te verhogen. En ook dat is geen kennis van vandaag. Al in de Eerste Wereldoorlog stuurden de Amerikanen blikken instantkoffie naar het front om de soldaten alert te houden. De soldaten spraken zelfs over een ‘cup of George’, naar de uitvinder van de instantkoffie George Washington.
“I am very happy despite the rats, the rain, the mud, the draughts, the roar of the cannon and the scream of shells. It takes only a minute to light my little oil heater and make some George Washington Coffee… Every night I offer up a special petition to the health and well-being of Mr. Washington.”
Ben je dat zaterdagochtendgevoel zat? Dan zijn er maar twee oplossingen. Zet je doordeweekse consumptiepatroon voort in het weekend en probeer dus te achterhalen waar je baas die robusta-cafeïnebom inkoopt of overtuig je baas arabicakoffie te gaan schenken.
Sportprestaties
Cafeïne kan ook in je voordeel werken. Drink maar eens een kop thee, koffie of chocolademelk voordat je gaat sporten. Al heb je geen air in je schoenen, met cafeïne in de aderen loop je als op wondersloffen! Vind je dit te mooi om waar te zijn? De resultaten van een recente studie (A. Jeukendrup e.a.) laten zien dat de inname van cafeïne één uur voor aanvang van de training, de duurprestaties verbetert. Twee tot drie koppen koffie, en je laat al je trainingsmaatjes achter je!
Cafeïnegehalte
Een misvatting is dat espresso meer cafeïne bevat dan filterkoffie. Wanneer je uitgaat van een espresso van 25-30 ml en een filterkoffie van 180 ml, dan krijg je minder cafeïne binnen met een espresso. Drink je arabica’s voor je espresso of blends met robusta voor je filter dan loopt het verschil extra op. Thee bevat ‘droog’ meer cafeïne dan koffie, maar omdat thee minder sterk wordt gezet ligt het gehalte per consumptie lager. Per theesoort verschilt het cafeïnegehalte wel. Formosa oolong bevat bijvoorbeeld relatief weinig cafeïne. Chocolade kent grote verschillen in gehaltes. Een reep melkchocolade van 28 g bevat net zo veel cafeïne als een kopje decaf, maar donkere chocolades kunnen echte cafeïnebommen zijn met 160 mg per 100 g chocolade.
